Lanvéoc : quelques clichés. Une bulle Consopitensis inhibition contra piratas du pape Paul II en 1470 contre les pirates attaquant Camaret, Crozon et Roscanvel.
.
Sur Lanvéoc, voir aussi :
.
1°) Une plaque émaillée ancienne.
.
.
2°) Les reflets d'un vitrail.
.
.
3°) Trois panneaux de céramique sur les murs de la Mairie.
.
.
Le professeur Lavieb s'est attaché à obtenir, auprès de la Chancellerie du Vatican, la copie de la bulle Consopitensis inhibitio contra piratas, mais hélas, les copistes ne sont plus ce qu'ils furent, et cette copie fourmille de fautes, attribuées à l'OCR. Ce sigle ne cache rien d'autre de la Reconnaissance Optique des Caractères. Rien n'aurait été plus facile au professore de corriger, grâce à sa maîtrise du latin, le texte pontifical, mais d'exigeants scrupules le lui ont interdit ; et il a pensé que cela serait un excellent exercice pour le lecteur en même temps qu'il se livrerait à sa traduction ; Donc, voici la Bulle :
Consopitensis inhibitio contra piratas. 1470, 1 janvier, Rome. Arch. du Vatican, Reg. Vat. 504 fol. 113 .
Pius, etc. Ad futuram rei memoriam. Ad compescendos ansus nepharios perversorum qui, Dei timore postposito,
manns improbas et rapaces ad personas et bona inocentium extendere non verentur, tanto magis nos deeet oportuno remedio providere, quanto per amplius tendunt in divine majestatis offensam et dispendium plurimorunt, Sane pro parte dilectorum filiorum universorum incolarum et habitatorum locorum et portuum maritimorum de Gameret, Crauzon et Rosquanvel in littoribus maris Britanie Gorisopitensis diocesis consistentium, nobi nuper exhibita petitio continehat q uod, licet predicti portus singulis annis quam plurimis mercatoribus et aliis fidelibus per illa maria navigantibus corumque navigiis saluti existant, si quidcm in maris tempestatibus et procellis, propter loci oportli.nitatem, mercatores et alii navigantes in illis fretis, que maxime periculosa Bunt, ao eosdem portus se recipere et salvare consueverint, necnon iidem incole et hahitores cosdem mercatores et alios navigantes in hujusmodi periculis et alias semperhumana mansuetudine receptare et pacifiee tractare ac in eos magne humanitalis et benivolentie signa ostendere soliti sint, lumen interd um nonnulli pirate et predone:s maritimi, a quorum oculis Dei limor abseessit, pel' illa maria cum eorum navigiis disseurrentes, non attendentes ad premissa, dictos portus qui menibus vallati non sunt, ut eisdem incolis et habitoribus nosceant, hostiliter invadere et absque ulla differentia tam clericos quam et personas ecclesiasticas quamque etian1 seeulares ex ineolis et habitatorihus antedictis, prout cos habere possunt, non absque violenta manuum injectione, captivare, detinere el carcerare, interdum etiam interficere et vulnerare ant alias crudelitcr tractare et ad se redimcndum verterè, necnon fractis ecclesiarum et aliorum locorum eeclesiasticorum necnon domorum ipsorum ineolarum et habitatorum foribus hujusmodi ecclesiarum et locorum ac incolarum et habitatorum hona et, quod eliam detestabilius est, calices, jocalia, libros, paramenta et alia ornamenta ecclesiastica oivino cultui deputata in predam abducere, habilatoresque earundem partium alias diripere et Ilonnunqt1am etiam igne concremare et alia Inala inibi perpètrare minime formidarunt, propter quod incole et habitatores prefati tot hactenus passi fuerunt incommoda atque damna, ut in eisdem portibus secure et absque metu habitare non possint, quidam etiam alii, non immunes ab excessibus antedictis, prefatos piratas in suis civitatibus, castris, villis aut locis cum personis captivatis et rebus in hujusmodi predam abductis, scienter receptare, alii etiam eis in premissis auxilium, consilium vel favorem prestare, quandoque presumpserunt, prout formidare ne de cetero presumant, in gravem divine majestatis offensam ac ipsorum incolarum et habitatorum prejudicium non modicum et jacturam. Quare pro parte incolarum et habitatorum predictorum nobis fuit humiliter supplicatum ut super hiis eorum stalui . et indemnitatibus oportune providere paterna diligentia curaremus. Nos igitur, qui fidelium quorumlibet quietem et tranquillum statum inlensis desideriis exoptamus et ad quorum officium pertinet hujusmodi ausus quo ad possumus coercere, hujusmodi supplicationibus inclinati, omnes et singulos piratas ac quorumcum que navigiorum ductores, cujuscunque Ilobililatis status, gradus, preeminentie, nationis, ordinis vel conditionis . existant et quacunque dignitate prefulgeant, sub excommunicationis et anathematis ac interdicti penis quas, si scienter contrafecerint, incidant eo ipso, auctoritate apostolica tenore presentium Inonemus eisque districtius injungimus ne de cet~ro prefatos portus ut ipsis incolis et habitatoribus noceant hostiliter intrare aut incolas et ha bpitatores prefatos vel eorum aliquem invadere, captivare, detinere vel ad redemptionem coercere aut ipsos vel predictas ecclesias et pia loca bonis eorum spoliare vel alla premissa facere et perpetrare aut talia facientibus et perpetrantibus receptum, auxilium, consilium vel favorem prestare directe vel indirecte, publice vel occulte quoquo modo presumant, alioquin, si scienter contra fecerint, aut, postguam de monitione hujusmodi notitiam habuerint infra mensem ablata a se non restituerint, ipsos ex nunc
prout extunc excommunicatos et anathematizatos eorllmgue ci vitates et castra et loca interdicta existere eorundem tenore ,presentium declaramus, et nichilominus, ut de premissis nemo ignoriantam pretendere valeat, venerabili fratri episcopo Adurensi et dilectis filiis abbati monasterii Beate Marie de Doulas dicte diocesis ac officiali Corisopitensi pel' apostolica scripta mandamus quatinus ipsivel duo aut unus eorum,' pel' se vel alium seu alios, monitionem, mandatunl et declarationem nostram hujus-modi. ubi et quando et guotiens expedire viderint, solemniter publieantes, quoscungue piratas et navium ductores aliosque prelnissa vel eorum aligna facientes, eisque receptum, auxilium, consilium vel favorem, ut prefertllr, prestantes, quos propter premissa hujusmodi excommu nicationis et anathematis sententiam incurrisse, guorumgue loca propter hoc interdiela pel' facti evidentiam aut famam publicam ' aut summariam et extrajudicialiter super hUs pel' eos reeipiendam informatione ipsi constiterit, tam nominatim quanl in genere excommunicatos et anathematizatos, ac ipsorum civitates castra et loca interdicta essa, infra civitatem et diocesem Corisopitenses duntaxat, in ecclesiis et aliis lods de quibus eis videbitur, publicenllntient faciantque ab aliis nuntiari et abomnibus arctius evitari, donec ad cor reversi spiritu resum plo amoris consilii de damnis et injuriis per eos incolis et habitatoribus prefatis illatis debite satisfecerint ac ab eisrlem sententiis ab apostolica sede vel aliguo ipsiusdelegatorum absolutionis, relaxationis et reconciliationis beneficiurri meruerint obtinere, et si pirate et alii predicti ad loca, civitates vel diocesem predictas aut alia in quibus hoc commode fieri possit quandocunque declinaverint, ipsos seu ipsorum bona capi et 'arrestari et tarrdiu detineri faciant, donec integre satisfecerint ut prefertur, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione posposita compeseendo, invocato ad hoc si OpllS fuerit auxilio brachii secularis, non obstantibus t'elicis recordationis Bonifacii pape VIII, qua cavetur ne aliquis extra suam curtatem et diocesem, ni si in certis exceptis easibus, et in iUis ultra unam dictam a fine sue diocesis, ad .]udicium evocetur seu ne judicp-s, a Sede dcputati predicta, extra eivitatem et diocesem, in quibus 'deputatifuel'int, contra quoscunque proeedere aut alii vel aliis vices suas committere sen aliquos ultra unam dietama fine diocesis earundem trahere presumant, ac de duabus dietis in concilia ge'netali et personis ultra certum numerllm 'ad jncUcium non vocandis et a]iis apostolicis litteris contrariis quibuscunque, aut si aHquibus, communiter vel divisim, ab apostolica sit Sede indultum quod interdici, suspenc1i vel excommunicari non possint pel' HUeras apostolicas non facientes plenam et expressam ac de vetbo ad verhum de indulto hujmnnodi mentionem. Nulli ergo, etc., nostrorum monitionis, injunctionis, declarationis et manifesti infringere etc., Si quis, · etc... Datum Roma, apud Sanctum Petrum, anno, etc... n'lillêsimo quadringentesimo sexagesimo decimo, Kat. Januarii, pontificatus nostri anno tertio.
.
En outre, monsieur Lavieb a demandé à son ami Henrici Waquetus la traduction qu'il avait donné à la SAF en 1913 : je crois que cela aidera beaucoup d'entre nous :
« De la part de nos chers fils, les habitants des lieux et ports maritimes de Camaret, Crozon et Roscanvel, établis sur les rivages de la mer de Bretagne au diocèse de Quimper, nous a été dernièrement présentée une supplique portant que, bien que les dits ports procurent le salut chaque année à quantité de marchands et d'autres fidèles naviguant à travers ces mers, ainsi qu'à leurs navires, attendu que dans les tempêtes et les orages de mer, ces marchands et autres personnes naviguant dans ces parages particulièrement dangereux, ont coutume de se réfugier dans ces ports, dont la disposition est avantageuse, et que les dits habitants reçoivent toujours ces navigateurs avec humanité et mansuétude dans le péril et dans les autres circonstances, les traitent pacifiquement et leur donnent les marques de la plus grande bienveillance, néanmoins, on a vu des pirates, des écumeurs de mer, sans égard à ces considérations, se jeter, dans le dessein de nuire à ces gens, sur leurs ports, qui ne sont pas fortifiés, et, sans aucune distinction, saisir, retenir emprisonner les clercs et les personnes ecclésiastiques comme les séculières, parfois même les tuer et blesser ou leur infliger de cruels traitements, et les contraindre à payer rançon, non sans avoir forcé les portes des églises et des maisons, et, forfait plus détestable encore, emporté comme butin les calices, joyaux, livres et ornements réservés au culte divin, parfois même sans craindre de mettre le feu aux habitations et d'y perpétrer d'autres crimes. Pal' suite, les habitants de cette région ont subi de tels préjudices qu'ils ne peuvent demeurer en pleine sécurité dans leurs ports. D'autre part, certaines gens, qui, d'ailleurs, n'étaient pas à l'abri de ces excès, ont eu l'audace de recevoir sciemment dans leurs cités, châteaux et villages les pirates avec leurs captifs et leur butin, d'autres, bien plus, de leur prêter main-forte et conseil. » En conséquence, le pape enjoignait aux pirates, ainsi qu'à ceux qui consentiraient à les aider, de renoncer, au plus tôt, à leurs habitudes de violence ou de lâcheté. Si un mois après avoir eu connaissance de cet avertissement, ils n'en avaient tenu nul compte et s'étaient refusés à restituer le fruit de leurs rapines, ils seraient excommuniés et frappés· d'anathème; l'interdit pèserait sur leurs villes, leurs châteaux et leurs terres; leurs biens seraient saisis, où qu'ils fussent. L'évêque d'Aire, l'official de Cornouaille et l'abbé de N.-D. de Daoulas étaient chargés de faire appliquer toutes les dispositions de la bulle. "
.
SOURCES ET LIENS.
WAQUET (Henri), 1913, Pêcheurs cornouaillais et XVe siècle, Bulletin de la SAF 1913 tome 40 :
https://societe-archeologique.du-finistere.org/bulletin_article/saf1913_0351_0362.html
.